Tác phẩm văn xuôi đặc sắc và nổi tiếng nhất của nhà văn Tô Hoài viết về động vật, Dế Mèn phiêu lưu ký, dành cho độ tuổi thiếu niên. Ban đầu truyện có tên là ”Con dế mèn” (chính là ba chương đầu của truyện) được Nhà xuất bản Tân Dân, Hà Nội phát hành năm 1941. Sau đó, Tô Hoài viết thêm truyện ”Dế Mèn phiêu lưu ký” (là bảy chương cuối của truyện) khi được sự ủng hộ nhiệt tình của nhân dân. Năm 1955, ông mới gộp hai câu chuyện lại với nhau để thành truyện ”Dế Mèn phiêu lưu ký” như hiện nay. Truyện đã được đưa vào chương trình học kỳ 2 môn Ngữ Văn của Việt Nam lớp 6.
Những bài học trong dế mèn phiêu lưu ký
Bài học về thái độ sống
Dế Mèn là một chú côn trùng nghịch ngợm, tự cao và hung ác, thường xuyên áp bức người khác. Dưới ánh mắt của Dế Mèn, Dế Choắt chỉ là một kẻ yếu đuối, xấu xí, gầy gò như “người nghiện ma túy”. Dế Mèn lúc nào cũng phê phán anh chàng này lười biếng, ngu dốt và có mùi hôi như cú mèo. Không chỉ vậy, Dế Mèn còn thường xuyên phản đối, thách thức chị Cốc một cách vô lễ, dù mỗi lần trêu chọc chị, chú đều sợ đến nỗi phải chui vào hang. Tuy nhiên, thái độ của chú vẫn rất kiêu căng và thách thức: “… Mày cứ đâm đầu vào mà thử xem có chui ra được không!”.
Mèn đã vô tình gây tai họa khiến người hàng xóm đáng thương bị chết thương tâm. Dế Choắt đã suy nghĩ rằng thói hung hăng và tinh nghịch sẽ đem lại hậu quả xấu cho chính bản thân mình. Đây là bài học mà Dế Mèn và tất cả mọi người cần phải hiểu rõ. Nhà văn Tô Hoài cũng nhắc nhở mọi người sống đúng đắn, biết lắng nghe và tôn trọng người khác, và khi phạm sai lầm, phải thông cảm và thay đổi bản thân.
Bài học về lòng tốt với những người xung quanh
Trong tận đáy tâm hồn của Dế Mèn, luôn chứa đựng tình cảm nhân ái, tính yêu thương đồng loại và không chấp nhận sự bất công. Anh từng là một chàng trai tự phụ, kiêu ngạo nhưng đã giúp đỡ chị Nhà Trò trẻ nhỏ, gầy gò và nhút nhát trả nợ và xóa bỏ sự bất mãn trên con đường trở về quê hương, cùng gia đình Nhện hạnh phúc như ngày xưa. Tình cảm giữa con người luôn được coi trọng vì “sống để cho đi, không chỉ để nhận lấy cho riêng mình”.
Bài học về cách đánh giá người khác
Hợp tác với Dế Trũi, Dề Mèn trên chuyến đi của mình đã tạo nên một tình anh em đáng kính. Ban đầu, Mèn thường coi thường những chàng Dế Trũi do vẻ bề ngoài xấu xí, thô kệch của họ. Tuy nhiên, sau đó Mèn đã nhận ra rằng, sau lớp vỏ quê mùa đó là một người bạn tốt, giỏi võ, vui tính. Điều đó đã giúp Mèn học được bài học quý giá: “Tôi đã hiểu rằng không nên phán đoán người khác chỉ dựa trên vẻ bề ngoài mà phải quan tâm đến con người bên trong của họ”. Bài học này nhắc nhở chúng ta không nên đánh giá người khác dựa trên ngoại hình mà cần xem xét đến nhân cách của họ.
Bài học về tình bạn chân thành
Khi Trũi vắng bóng, Mèn đã liên tục quay đầu lên trời và gọi tên Trũi với nỗi lo lắng trong lòng, nghĩ rằng Trũi có thể đã bị bọn Châu Chấu Voi bắt làm tù binh. Thử thách và sự cố mới đã giúp cho tình bạn của hai người trở nên chặt chẽ hơn. Hơn nữa, tình bạn cũng đòi hỏi sự hy sinh và tận tâm cho nhau, không nên tự cho mình mà quên đi người khác. Cuộc sống sẽ trở nên cô đơn và khó khăn nếu không có những người bạn thân thiết và người thân yêu.
Bài học về ý thức kỷ luật và sự đoàn kết
Nỗ lực và siêng năng là những bài học mà chú Kiến nhỏ đã trải qua. Chúng có ý thức tự giác cao và luôn được giao phó các nhiệm vụ khác nhau, như Kiến Gió làm công trình xây dựng, Kiến Lửa đào đất để xây lũy và Kiến Đen đảm nhận công việc của một thám tử. Tinh thần đoàn kết và giúp đỡ lẫn nhau khi gặp kẻ thù là điều quan trọng mà chúng đã học được. Trong cuộc sống, không bao giờ nên vì lợi ích cá nhân mà ảnh hưởng đến lợi ích của tập thể. Ta nên sống không chỉ vì bản thân mà còn vì những người xung quanh.
Mỗi người trong chúng ta đều có lúc trẻ con như chú Dế Mèn, hồn nhiên, mắc phải sai lầm, ích kỷ và gặp phải những trắc trở. Tuy nhiên, chúng ta sẽ trưởng thành hơn và thay đổi theo thời gian và kinh nghiệm cuộc sống. Dù nhà văn Tô Hoài đã xa xôi đi, “Dế Mèn phiêu lưu ký” và những giá trị nhân văn trong tác phẩm của ông sẽ mãi sống với thời gian.
Các tìm kiếm liên quan đến dế mèn phiêu lưu ký
Bản PDF của cuốn sách Dế mèn phiêu lưu ký, chương một, bao gồm cả truyện tranh và bản dịch tiếng Anh.
