Một hành tinh có khí quyển và luôn chuyển động, được hình thành từ các mảng khác nhau linh hoạt trên bề mặt Trái Đất của chúng ta. Các chuyên gia địa chất đã xác định rằng sự tương tác giữa các mảng quyết định về hình dạng và vị trí của các lục địa và đại dương trong quá khứ, hiện tại và tương lai. Để hiểu sâu hơn về lý thuyết này, chúng ta hãy cùng tìm hiểu về chủ đề Thuyết tạo hình của các mảng.
A. LÍ THUYẾT
1. Định nghĩa.
Một lý thuyết giải thích các phương diện chuyển động tạo hình và các quá trình phát triển địa chất của Trái Đất theo cơ chế động là lý thuyết tạo hình diễn biến.
Những lực tác động song song với bề mặt đất (hay còn gọi là lực ngang) là nguyên nhân của việc thạch quyển di chuyển trên mặt đất mềm. Điều này dẫn đến những hiện tượng như uốn cong, vỡ nứt, hình thành đồi núi, động đất và phun trào núi lửa…
Một vài thông tin và giả định về tạo hình động đã được đưa ra trước đó (giả thuyết “Di chuyển lục địa”, giả thuyết “Mở rộng đáy đại dương”) xuất phát từ lý thuyết tạo hình mảng.
Trước đây, trên trái đất từng tồn tại một lục địa duy nhất trước khi bị tách ra và nứt vỡ. Giả thuyết này được đưa ra dựa trên các nghiên cứu về hình thái địa chất và di tích hoá thạch. Thuyết này cho rằng các lục địa đang di chuyển trôi dạt.
Dựa trên sự hình thành và tồn tại dải dị thường từ trầm tích dưới đáy đại dương, giả thuyết tách giãn đáy dại dương đã được đưa ra. Việc đứt gãy và biến dạng cũng được liên kết với giả thuyết này. Tuy nhiên, câu trình bày đã được đảo ngược.
Những giả thuyết về lục địa lướt và sự giãn nở của đáy Đại Tây Dương đã được dùng để xác định sự hình thành và phân bố của các lục địa và Đại Tây Dương trên bề mặt trái đất trong lĩnh vực địa chất.
Các khối đá lớn tách ra từ mảng vỏ ban đầu trong quá trình địa chất học được gọi là mảng kiến tạo. Theo giả thiết này, khi đẩy lên mặt đất, chúng có thể tạo thành các dãy núi và dãy đồi. Tuy nhiên, còn nhiều giả thuyết khác về cơ chế hình thành các địa hình trên Trái Đất.
B. Nội dung của bài giảng về tạo mảng:
Theo lý thuyết này, các bảng nhẹ nổi trên mặt đất dẻo của tầng trên cùng của miệng Manti và di chuyển chậm, tạo thành thạch quyển bởi một số bảng liền nhau.
Thạch quyển có thể được phân loại thành ba loại khác nhau. Loại đầu tiên là thạch quyển có khả năng tự do di chuyển trên bề mặt quyển mềm, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nên vỏ Trái Đất. Quyển mềm nằm ở dưới lớp thạch quyển này. Manti được xem là một thành phần quan trọng của thạch quyển.
Thạch quyển có cấu trúc vỏ khác nhau tùy theo giai đoạn phát triển.
Vì thạch quyển không liên tục và xảy ra vỡ nên địa mảng được phân chia thành nhiều khu vực khác nhau. Các khu vực này được giới hạn bởi các hiện tượng động đất, núi lửa, đứt gãy sâu…
Tạo ra các dải đất đồi núi, địa hình hấp dẫn, địa hình phẳng lặng, địa hình phức tạp, địa hình có khả năng di chuyển tương đối với nhau theo chiều ngang.
Các khu vực địa lý, đặc biệt là vùng đại dương, thường được phân chia bởi các dải nứt được lấp đầy bởi các chất liệu có nguồn gốc từ manti. Chúng được đưa lên trong các điều kiện trên đất liền hoặc dưới đáy đại dương bị kéo dãn dọc theo các dải nứt.
Các khu vực địa chất tại vùng rìa các đại dương đặc biệt được nén ép để duy trì sự ổn định đáy đại dương theo các vùng phân cách rift.
Bởi sự tương tác của các phân tử chất lỏng nóng và mềm dẻo trong tầng Manti, việc di chuyển của các tảng địa chất xảy ra do nhiều yếu tố khác nhau.
Hệ thống các bể cá trên toàn cầu:
Trên toàn cầu có bảy lục địa lớn cùng với nhiều vùng đất nhỏ hơn.
Có một số mảng nhỏ như Ả Rập, Ấn Độ, Philippin, Cocos, Caribê, Nazca, Scottia, Juan de Fuca ngoài các mảng lớn.
Tất cả các mảng có thể bao gồm vỏ đại dương, vỏ lục địa hoặc cả hai loại vỏ này.
Các bộ phận đất có thể trùng vào nhau hoặc cách xa nhau trong quá trình thay đổi vị trí. Sự di chuyển của một số bộ phận lớn của lớp vỏ Trái Đất gây ra các hiện tượng sáng tạo như động đất, núi lửa …
B. Bài tập và hướng dẫn giải
Bài 1: Dựa vào bản đồ, xác định 7 vùng địa hình đang được hình thành lớn nhất là gì?
Bài số 2: Miêu tả ý chính của Thuyết tạo ra mảng?
Bài số 3: Miêu tả tác dụng của lý thuyết tiên tiến trong việc tạo ra các mảng?
Các từ khóa tìm kiếm gồm có: lý thuyết hình thành các khối đá, lý thuyết về sự chuyển động của lục địa, nghiên cứu về địa hình dưới đáy biển, học thuyết về quá trình hình thành các khối đá.
Khoa Quan hệ công chúng và Quảng cáo, thuộc Học viện Báo chí và Tuyên Truyền . Bài viết được tham vấn bởi Tiến sĩ Đinh Thị Thuý Hằng - Phó Giám Đốc Trung tâm đào tạo của Hội nhà báo Việt Nam, đồng thời là cố vấn cao cấp dự án đào tạo nâng cao báo chí Việt Nam – Thụy Điển.
