Hiểu sâu về lý thuyết về màu sắc và các nguyên tắc phối màu là một trong những kiến thức cơ bản đầu tiên cần nắm vững khi mới bắt đầu học thiết kế. Màu sắc cũng có những quy tắc giống như quy luật bố cục và typography, bất kỳ nhà thiết kế mới bắt đầu nào cũng cần hiểu rõ. Vì vậy, thực tế là những quy tắc đó là gì?
1. Nguyên tắc phối màu đơn sắc (Monochromatic)
Kỹ thuật sử dụng những tông màu khác nhau của cùng một màu sắc để tạo sự đa dạng và cân đối cho một biểu mẫu màu được gọi là phối màu đơn sắc. Trong lĩnh vực thiết kế, phương pháp này thường được áp dụng để tạo ra một bộ sưu tập màu sắc cho một thương hiệu hoặc sản phẩm riêng biệt.
Sử dụng các tông màu khác của cùng một gam màu giúp thiết kế trở nên đồng điệu và phù hợp một cách đồng đều. Điều này cũng giúp tránh sự không đều hoặc quá tải về màu sắc. Với việc phối màu đơn sắc, ta có thể tạo ra một mẫu màu đẹp và chuyên nghiệp mà không cần quá nhiều kiến thức về phối màu.
Nguyên tắc sử dụng màu đơn sắc (Monochromatic).
Để tránh sự nhàm chán, chúng ta cần kết hợp sử dụng nhiều phương pháp phối màu khác nhau để tạo ra một mẫu màu đa dạng và phù hợp với từng dự án cụ thể. Ví dụ, để tạo sự tương phản và độc đáo cho thiết kế, có thể sử dụng phối màu tương phản hoặc phối màu bổ sung.
2. Nguyên tắc phối màu tương đồng (Analogous)
Trong thiết kế, nguyên tắc phối màu tương đồng (analogous color scheme) là sử dụng các màu sắc có một tông màu chính giống nhau hoặc là các màu sắc liền kề trên vòng tròn màu sắc.
Bằng việc áp dụng gam màu đỏ, cam và hồng, chúng ta có thể sử dụng tổ hợp màu đỏ tương đồng. Tương tự, bằng cách sử dụng gam màu xanh lá, vàng chanh và xanh lá nhạt, chúng ta có thể sử dụng tổ hợp màu xanh lá cây tương đồng.
Thông thường được áp dụng để tạo ra tính thống nhất và cân đối trong thiết kế, nguyên tắc phối màu tương đồng kết hợp các màu tương đối gần nhau trên bán kính màu, tạo cảm giác sảng khoái, trẻ trung và vui tươi và hỗ trợ tạo ra sự kết nối giữa các màu sắc.
Nguyên tắc kết hợp màu tương đồng (Analogous).
Có thể áp dụng các gam màu khác nhau của cùng loại màu sắc hoặc sử dụng các màu sắc phù hợp để tạo sự đa dạng và tương phản cho bản thiết kế, tuy nhiên cần tránh sự tẻ nhạt.
3. Nguyên tắc phối màu tương phản (Complementary)
Trong lĩnh vực thiết kế, nguyên tắc phối màu tương phản (complementary color scheme) sử dụng các màu sắc đối lập nhau trên vòng tròn màu sắc. Các sắc thái đối lập này sẽ nằm đối diện nhau trên vòng tròn màu sắc, chẳng hạn như cam và xanh dương, xanh lá cây và đỏ, hoặc vàng và tím.
Trong lĩnh vực thiết kế, sử dụng phối màu tương phản giữa các gam màu đối lập nhau là một kỹ thuật hiệu quả để tạo sự nổi bật và tương phản. Thường được áp dụng để tạo ra những sản phẩm hoặc thương hiệu mạnh mẽ, độc đáo và ấn tượng.
Nguyên tắc sử dụng màu tương phản (Complementary).
Khi áp dụng phối màu tương phản đúng cách, nó có thể tạo ra hiệu ứng thị giác hấp dẫn và nổi bật. Điều quan trọng là phải biết cách sử dụng tỷ lệ màu sắc hợp lý để tạo ra một thiết kế đẹp mắt và cân đối. Sử dụng quá nhiều màu sắc đối lập nhau có thể làm mất đi tính thẩm mỹ và tạo ra cảm giác khó chịu cho mắt.
Để tạo sự đa dạng và tương phản cho thiết kế, chúng ta có thể áp dụng phối màu tương phản giữa các màu sắc bổ sung. Ví dụ, để tạo phối màu tương phản của màu xanh lá cây, chúng ta có thể sử dụng các màu sắc như xanh lá cây và đỏ tươi. Hoặc để tạo phối màu tương phản của màu cam, chúng ta có thể sử dụng các màu sắc như cam và xanh lá cây đậm. Ngoài ra, việc áp dụng phối màu tương phản còn giúp tạo ra sự đa dạng trong thiết kế.
Cách phối màu tương tự (analogous color scheme) trong thiết kế là dùng các màu liền kề trên bánh xe màu sắc. Thông thường, cách này sẽ sử dụng một màu chủ đạo cùng với một hoặc hai màu phụ, và chúng có thể là các phiên bản của màu chủ đạo đó. Ví dụ, phối màu xanh lá cây, xanh da trời và xanh ngọc là một cách phối màu tương tự.
Trong lĩnh vực thiết kế, việc áp dụng các gam màu liền kề trong phối màu bổ sung mang lại hiệu quả hài hòa và tự nhiên. Thường thấy kỹ thuật này được sử dụng để tạo ra sản phẩm hoặc thương hiệu có tính mềm mại, tinh tế và thân thiện.
Điều quan trọng là phải có sự cân đối và tinh tế trong việc sử dụng màu sắc để tạo nên một thiết kế đẹp mắt và hài hòa. Sử dụng những màu sắc phù hợp và đồng nhất sẽ giúp tăng tính thẩm mỹ và giá trị của sản phẩm.
Để tăng tính độc đáo và sáng tạo cho thiết kế, ta có thể sử dụng phối màu bổ sung từ các gam màu khác nhau. Ví dụ, để sử dụng phối màu bổ sung của màu tím, ta có thể sử dụng các màu như tím, hồng và xanh dương. Tương tự, để sử dụng phối màu bổ sung của màu cam, ta có thể sử dụng các màu như cam, đỏ và vàng. Bằng cách này, ta sẽ tạo ra sự đa dạng và sáng tạo cho thiết kế của mình.
5. Nguyên tắc phối màu bộ ba (Triadic)
Trong lĩnh vực thiết kế, nguyên tắc phối màu tam giác (triadic color scheme) áp dụng ba sắc thái trên vòng tròn màu sắc có khoảng cách đồng đều. Ba sắc thái được lựa chọn bao gồm một sắc chính và hai sắc phụ, cách nhau một khoảng cách bằng nhau so với sắc chính. Ví dụ, phối màu tam giác của sắc đỏ có thể là đỏ, xanh lá cây và xanh lam.
Sử dụng kết hợp màu tam giác trong thiết kế tạo nên sự đối lập rõ rệt giữa các gam màu và mang đến cảm giác sống động và tràn đầy sức sống cho thiết kế. Thường được áp dụng để tạo ra các sản phẩm hoặc thương hiệu trẻ trung và nổi bật.
Nguyên tắc phối màu ba cấp (Triadic).
Khi áp dụng phương pháp sử dụng ba màu, cần quan tâm đến sự hài hòa giữa các gam màu để tránh làm giảm sự tương phản và không gian của bản thiết kế. Tuy vậy, việc sử dụng quá nhiều tông màu cũng không có lợi.
Bằng cách áp dụng phương pháp phối màu tam giác với các màu sắc khác nhau, ta có thể tạo ra những thiết kế độc đáo và đa dạng. Ví dụ, ta có thể sử dụng màu xanh lá cây, cam và tím để tạo phối màu tam giác cho màu xanh lá cây hoặc sử dụng màu vàng, xanh dương và đỏ để tạo phối màu tam giác cho màu vàng. Phương pháp này cũng giúp cho thiết kế trở nên sáng tạo và đa dạng hơn.
6. Nguyên tắc phối màu bộ bốn (Tetradic)
Trong lĩnh vực thiết kế, nguyên tắc phối màu bộ bốn (tetradic color scheme) áp dụng bốn màu sắc trên vòng tròn màu sắc, bao gồm hai cặp màu đối xứng. Các màu sắc được lựa chọn bao gồm hai màu chủ đạo và hai màu phụ, mỗi màu phụ có khoảng cách bằng nhau so với màu chủ đạo. Ví dụ, phối màu bộ bốn cho màu xanh dương có thể là xanh dương, cam, xanh lá cây và đỏ.
Trong lĩnh vực thiết kế, việc áp dụng sự kết hợp màu sắc theo bộ bốn có tác dụng tạo ra sự cân đối giữa các gam màu và góp phần tạo nên một cảm giác hài hòa và ổn định. Đây thường là một trong những yếu tố quan trọng để tạo nên các sản phẩm hoặc thương hiệu mang phong cách truyền thống và sang trọng.
Nguyên tắc kết hợp màu bộ bốn (Tetradic).
Khi áp dụng sự kết hợp màu bộ tứ, cần tập trung vào việc phân bổ màu sắc sao cho cân đối để tránh làm mất đi sự tương phản và không gian thiết kế. Tuy nhiên, việc sử dụng quá nhiều màu sắc cũng có thể gây ra hiệu ứng tương đương.
Áp dụng kết hợp tứ màu khác nhau để tạo ra sự đa dạng và sáng tạo cho thiết kế là một phương pháp khác. Ví dụ, kết hợp tứ màu tím có thể được tạo ra bằng cách sử dụng các màu như tím, xanh dương, cam và vàng. Tương tự, kết hợp tứ màu xanh lá cây có thể được tạo ra bằng cách sử dụng các màu như xanh lá cây, cam, tím và vàng. Ngoài ra, cách tiếp cận này cũng có thể được áp dụng.
8. Bảng phối màu
Bảng phối màu là tập hợp các tông màu được lựa chọn để sử dụng trong việc thiết kế, trang trí hoặc mục đích khác. Việc sử dụng một hoặc nhiều màu chủ đạo kết hợp với các tông màu phụ trong bảng phối màu sẽ tạo ra một tổng thể hài hòa.
Để tạo ra một bảng màu gồm các tông màu chủ đạo như đỏ, xanh lá cây, vàng, cam, tím, xanh dương, đen và trắng, thường phối hợp các màu sắc với nhau. Tuy nhiên, để tạo ra một bảng màu độc đáo và sáng tạo, cũng có thể kết hợp các tông màu khác nhau.
Danh sách các bảng phối màu phổ biến bao gồm:
- Bảng màu tương phản cao: sử dụng màu đen, trắng và màu sắc tương phản nhau như đỏ và xanh lá cây.
- Áp dụng phương pháp bảng màu đồng nhất: sử dụng các phiên bản khác nhau của một tông màu chính để tạo sự đa dạng, như màu lục sậm, nhạt và xám lục.
- Sử dụng các gam màu tương đương với các mức độ ánh sáng và mức độ tương phản khác nhau để tạo nên hiệu ứng ba chiều trong bảng màu phân tầng.
- Sử dụng hai bộ màu đối xứng trên vòng tròn màu sắc để tạo ra bảng phối màu riêng biệt và ổn định, bảng màu bộ tư.
Bảng màu pha trộn, bảng màu tương đương, bảng màu chuyển động và bảng màu phối tạp cũng là những bảng màu thường được sử dụng.
Gồm những màu tương phản nhau như trắng và đen, màu đối nghịch như xanh lá cây và đỏ, màu tương đồng như xanh lá cây và xanh dương hay màu bổ sung như xanh lá cây và cam, các màu thường được phối hợp với nhau trong bảng màu.
