Giải pháp ngăn ngừa thai hiệu quả lên tới 90% trong 5 ngày hoặc 3 ngày tùy thuốc khẩn cấp, sau khi quan hệ không an toàn. Tuy nhiên, để tránh những tác hại và ảnh hưởng đến sức khỏe, chúng ta nên sử dụng thuốc tránh thai đúng liều lượng và không lạm dụng.
Bác sĩ Trần Thị Thanh Thảo, chuyên khoa Sản Phụ khoa tại Trung tâm Sản Phụ khoa Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, sẽ cung cấp các thông tin chi tiết về thuốc tránh thai cấp tốc và hướng dẫn cách sử dụng thuốc một cách khoa học để tránh những tác dụng phụ ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng sinh sản của phụ nữ. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết này.
Thuốc tránh thai khẩn cấp là gì?
Các biện pháp khẩn cấp để tránh thai (Emergency Contraceptive Pills) là loại thuốc sử dụng khi mà có quan hệ tình dục không đảm bảo an toàn, ví dụ như quan hệ tình dục không an toàn, phụ nữ bị cưỡng hiếp hoặc sử dụng biện pháp bảo vệ khác nhưng lo sợ không đạt hiệu quả.
Thuốc ngừa thai khẩn cấp bao gồm chủ yếu hormone sinh dục nữ Progesterone với liều lượng cao. Hiệu quả phòng ngừa thai tương đương với thuốc tránh thai thường, nhưng điểm khác biệt là sự hiện diện của Progestin, giúp thuốc có tác dụng phòng tránh thai nhanh chóng.
Những trường hợp cần khẩn cấp tránh thai sau khi quan hệ tình dục không an toàn, thuốc tránh thai cấp tốc là một phương pháp hiệu quả, theo ThS.BS Trần Thị Thanh Thảo, chuyên gia Sản Phụ khoa tại Trung tâm Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM. Có ba nhóm người thường sử dụng thuốc tránh thai cấp tốc là:
- Nhóm đầu tiên bao gồm những người không thường xuyên quan hệ tình dục, không có hoặc không thể sử dụng các biện pháp phòng ngừa thai ngoài ý muốn như dùng thuốc tránh thai hàng ngày, đặt vòng tránh thai, sử dụng miếng dán tránh thai hoặc không có sẵn bao cao su.
- Nhóm thứ hai: Người bị hiếp dâm hoặc cưỡng bức xảy ra việc quan hệ tình dục nên không muốn có thai.
- Nhóm thứ ba gồm các thành viên đã áp dụng những phương pháp tránh thai khác nhau, tuy nhiên họ lo lắng về khả năng không đạt hiệu quả, ví dụ như quên uống thuốc ngừa thai hàng ngày, sử dụng thuốc tiêm tránh thai với thời gian tiêm chậm hơn chu kỳ quy định, hoặc sử dụng bao cao su bị thủng hoặc rách…
Thuốc ngừa thai khẩn cấp có thể giảm nguy cơ mang thai đến 90% trong 24 giờ đầu tiên sau khi quan hệ không an toàn, theo nghiên cứu. Nếu sử dụng thuốc muộn hơn sau khi quan hệ, hiệu quả ngừa thai sẽ giảm đi. Tùy thuộc vào loại thuốc, thời gian giới hạn để sử dụng là 120 giờ (5 ngày) hoặc 72 giờ (3 ngày), nếu vượt quá sẽ không còn hiệu quả.
Cơ chế hoạt động của thuốc tránh thai khẩn cấp
Các chất nội tiết có trong thuốc tránh thai khẩn cấp sẽ tác động đến cơ thể, gây ngăn cản quá trình rụng trứng tự nhiên ở phụ nữ. Nhờ đó, ngăn chặn sự gặp gỡ và xảy ra quá trình thụ tinh giữa trứng và tinh trùng.
Đối với phụ nữ đã thụ tinh, thuốc tránh thai sẽ cản trở quá trình tạo ra một lớp mô trong tử cung, ngăn chặn phôi thai từ việc tạo nên một nơi để định cư. Tuy nhiên, nếu quá trình này đã bắt đầu, thuốc tránh thai khẩn cấp sẽ không ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi.
Bác sĩ Thanh Thảo nhấn mạnh việc phân biệt rõ ràng giữa thuốc tránh thai khẩn cấp và thuốc phá thai. Thuốc tránh thai khẩn cấp KHÔNG PHẢI là thuốc phá thai. Cơ chế hoạt động của loại thuốc này là ngăn cản quá trình rụng trứng, từ đó ngăn chặn sự gặp gỡ giữa tinh trùng và trứng. Nói cách khác, thuốc tránh thai khẩn cấp chỉ ngăn cản sự thụ thai, không phải chấm dứt quá trình mang thai.
Các loại thuốc tránh thai khẩn cấp phổ biến hiện nay
Theo Bác sĩ Thanh Thảo, sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp ngay sau khi quan hệ không được bảo vệ là cách hiệu quả nhất để ngừa thai. Trên thị trường hiện nay, có nhiều loại thuốc khác nhau, nhưng phổ biến nhất là loại 72 giờ và 120 giờ. Tuy nhiên, các loại thuốc 24 giờ, 36 giờ hoặc 48 giờ thì ít được sử dụng hơn.
Phân dạng thành loại 1 viên hoặc loại 2 viên, cách sử dụng các loại thuốc ngừa thai khẩn cấp khác nhau.
Thuốc tránh thai khẩn cấp loại 1 viên
Nhiều người tin dùng viên thuốc tránh thai khẩn cấp loại 1 vì tính tiện lợi và sự phổ biến trên thị trường. Các viên thuốc này có hiệu quả trong việc ngăn ngừa thai ngoài ý muốn nếu sử dụng trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi quan hệ tình dục không được bảo vệ.
Dựa trên đánh giá, việc sử dụng phương pháp tránh thai sớm sẽ đem lại hiệu quả tốt hơn. Điều này đã được chứng minh rõ ràng.
- Sử dụng thuốc trong vòng 24 giờ đầu tiên: Tác dụng phòng tránh mang thai đạt tới 90%;.
- Trong khoảng thời gian từ 25-48 giờ tiếp theo, tỷ lệ hiệu quả phòng tránh mang thai là 85%.
- Trong khoảng thời gian từ 49 đến 72 giờ tới: Tỉ lệ ngừa thai đạt được là 58%;.
- Nếu quá trình thụ tinh giữa trứng và tinh trùng đã xảy ra và làm tổ trong khoang tử cung, thì sử dụng thuốc để ngăn ngừa không còn hiệu quả nếu đã trôi qua hơn 72 giờ.
Các thương hiệu thuốc tránh thai có dạng viên loại 1 đang được phổ biến trên thị trường.
- Postinor-1®: Chứa chất Levonorgestrel với nồng độ 1,5mg, chỉ cần sử dụng 1 viên duy nhất.
- Mifestad 10®: Có chứa Mifepristone (chất kháng Progestin) với liều lượng 10mg để đảm bảo an toàn trong việc ngăn ngừa thai.
- Bocinor® chứa thành phần Levonorgestrel với nồng độ 1,5mg và được đóng gói dưới dạng 1 viên nén/1 vỉ.
- Lys® là thuốc chứa Levonorgestrel với nồng độ 0,75mg, thường được sử dụng trong trường hợp không có quan hệ tình dục thường xuyên hoặc có quan hệ tình dục bất ngờ.
- Thích hợp cho trường hợp quan hệ tình dục đầu tiên không sử dụng biện pháp ngừa thai, bị tấn công tình dục hoặc bị ép buộc quan hệ tình dục. Ciel EC 25®.
- Naphamife® là một thương hiệu thuốc được sản xuất tại Việt Nam, chứa Mifepristone 10mg và nhiều thành phần hỗ trợ khác.
Thuốc tránh thai khẩn cấp loại 2 viên
Viên đầu tiên của loại thuốc tránh thai 2 này không được sử dụng phổ biến và được đóng gói trong hộp 2 viên, mỗi viên chứa 0,75mg Levonorgestrel. Viên đầu tiên nên được sử dụng ngay sau khi có quan hệ không an toàn, không quá 72 giờ, và viên thứ hai nên được sử dụng 12 giờ sau viên đầu tiên, không quá 16 giờ. Hiệu quả của thuốc chỉ đạt được khi sử dụng đúng liều lượng và thời gian quy định để tránh thai.
Các thương hiệu thuốc tránh thai khẩn cấp loại hai viên phổ biến trên thị trường bao gồm:
- Postinor-2®: Thương hiệu thuốc phổ biến nhất, bao gồm 2 viên nén chứa Levonorgestrel với liều lượng 0,75mg trong mỗi viên.
- Một cái thùng đựng thuốc mang thương hiệu Vui Vẻ Hơn® được sản xuất tại Việt Nam bao gồm 2 viên, mỗi viên đều chứa 0,75mg Levonorgestrel.
- Posinight 2® có thành phần và cơ chế tác động tương đương với 2 thương hiệu trước đó.
Bác sĩ Thanh Thảo nhấn mạnh rằng khi sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp, người dùng nên hiểu rõ liệu họ nên dùng 1 hay 2 viên để đạt hiệu quả ngừa thai tốt nhất và tránh sử dụng sai lầm.
Hiệu quả của thuốc tránh thai khẩn cấp sau khi uống
Tế bào sinh sản nam giới có thể tồn tại trong thân thể phụ nữ khoảng 5 ngày. Khi có sự giải phóng trứng, tế bào sinh sản nam giới sẽ gặp trứng và gây ra quá trình thụ thai. Thường thì, việc có quan hệ tình dục không dẫn đến thai ngay lập tức đối với phụ nữ.
Thuốc ngừa thai khẩn cấp không thể ngăn cản quá trình rụng trứng tự nhiên diễn ra, tuy nhiên nó có thể ngăn không cho buồng trứng phóng thích trứng. Nếu trứng đã được rụng và tinh trùng đã gặp nhau để thụ tinh và đã làm tổ trong niêm mạc tử cung thì thuốc sẽ không có hiệu quả.
Chuyên gia y tế khuyên rằng chị em phụ nữ nên sử dụng thuốc tránh thai ngay sau khi có quan hệ tình dục không an toàn để tránh việc có thai. Lý do cho điều này là bởi vì sử dụng thuốc càng sớm thì hiệu quả càng cao.
Việc sử dụng thuốc tránh thai cấp tốc vẫn là một phương pháp hiệu quả để giảm nguy cơ mang thai sau quan hệ tình dục không được bảo vệ.Mặc dù đã dùng thuốc trong vòng 72 giờ (3 ngày) sau khi có quan hệ tình dục không an toàn, thống kê cho thấy khoảng 1-2% trường hợp phụ nữ sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp vẫn có thai. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp vẫn là một phương pháp hiệu quả để giảm nguy cơ có thai sau quan hệ tình dục không an toàn.
Thuốc hỗ trợ ngừa thai khẩn cấp không đảm bảo hiệu quả tuyệt đối đối với tất cả các trường hợp đang mang thai ngoài ý muốn. Vì vậy, chị em nên đến khám sớm để xác định rõ việc có mang thai hay không nếu trong chu kỳ kinh tiếp theo không có kinh nguyệt sau khi sử dụng thuốc hỗ trợ ngừa thai.
Nên uống thuốc tránh thai khi nào?
Để tránh thai trong quan hệ tình dục và không sử dụng biện pháp bảo vệ, nên sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp.
- Không có hoặc không thể áp dụng bất kỳ phương pháp tránh thai nào.
- Nạn nhân bị xâm hại hoặc bắt ép quan hệ tình dục không được bảo vệ.
- Khi sử dụng các phương pháp tránh thai như bao cao su bị hỏng, thủng, rơi hoặc sử dụng không đúng cách, có nỗi lo về khả năng không thành công trong việc tránh thai.
- Khi kết hợp ít nhất 3 viên trở lên hoặc trễ kinh 3 ngày so với chu kỳ thông thường, nếu quên uống thuốc tránh thai.
- Chậm 3 giờ so với thời gian uống thuốc hàng ngày chỉ chứa Progestin.
- Sau 7 ngày trễ kinh, thuốc tránh thai dạng tiêm phối hợp không còn hiệu quả.
- Giảm vận động dùng phương pháp tránh thai hoặc sử dụng que cấy tránh thai hormone.
- Không thể kéo dài dương vật thành công, có thể phóng tinh trong âm hộ hoặc trên các bộ phận sinh dục bên ngoài.
- Tính toán sai thời điểm cấm kiêng.
Các tác dụng phụ khi uống thuốc tránh thai cấp tốc
Theo bác sĩ Thanh Thảo, mặc dù thuốc ngừa thai khẩn cấp có tác dụng nhanh chóng và rất hiệu quả lên đến 90%, nhưng nếu sử dụng không đúng cách hoặc lạm dụng thuốc thì có thể gây ra nhiều tác dụng phụ và ảnh hưởng đến sức khỏe của người dùng trong thời gian dài.
Một số tác dụng phụ thường xảy ra khi sử dụng thuốc ồm:
- Thường thì, khi sử dụng thuốc tránh thai, người dùng sẽ gặp phải hiện tượng rối loạn chu kỳ kinh nguyệt, có thể xảy ra ngay từ lần đầu tiên sử dụng hoặc sau nhiều lần sử dụng. Chu kỳ kinh nguyệt có thể đến sớm hơn hoặc muộn hơn so với chu kỳ bình thường. Nếu kinh nguyệt muộn hơn 1 tuần, bạn nên sử dụng que thử thai hoặc đến thăm khám với bác sĩ để được thực hiện các xét nghiệm cần thiết, xác định chắc chắn việc có thai hay không.
- Một vài trường hợp chị em gặp hiện tượng chảy máu sau khi sử dụng thuốc là tác dụng phụ sẽ nhanh chóng biến mất. Tuy nhiên, nếu chị em vẫn bị chảy máu sau 2 ngày, cần đến khám để loại bỏ nguy cơ mắc bệnh lý nghiêm trọng xuất huyết tử cung không bình thường.
- Khoảng 50% trường hợp gặp phải hiện tượng hoa mắt, khó chịu dạ dày và buồn nôn. Tuy nhiên, chị em không cần lo lắng, dấu hiệu sẽ tự biến mất sau 1-2 tuần hoặc sớm hơn. Nếu tình trạng không thuyên giảm sau khoảng thời gian trên, chị em cần thăm khám để tìm ra nguyên do khác.
- Một số trường hợp ít gặp phải chịu đựng triệu chứng đau bụng ở vùng dưới quằn quại. Các chị em cần khám sớm để xác định nguyên nhân chính xác của triệu chứng trong trường hợp này, loại bỏ khả năng mang thai ngoài tử cung – một hậu quả có thể xảy ra nếu việc ngừa thai thất bại bằng cách sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp.
- Khi thể chất không chấp nhận được thuốc, việc sử dụng quá nhiều loại thuốc có thể gây ra những hiệu ứng phụ kéo dài khác như căng thẳng hoặc trầm cảm, tăng cân không kiểm soát, rối loạn huyết áp và hô hấp đối với phái đẹp.
Lời khuyên từ bác sĩ Thanh Thảo là chị em nên hạn chế sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp, chỉ sử dụng khi thực sự cần thiết. Nên tìm tòi ý kiến từ bác sĩ để được tư vấn và hướng dẫn về phương pháp ngừa thai phù hợp và an toàn.
Ai có thể uống thuốc tránh thai khẩn cấp?
Bao gồm các tình huống không thể dùng phương pháp ngừa thai nội tiết tố như thuốc ngừa thai thường xuyên hay miếng dán tránh thai, hầu hết phụ nữ đều có thể sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp.
Chị em cần báo cho bác sĩ, dược sĩ biết tình trạng bệnh hoặc dị ứng để được tư vấn về việc sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp an toàn. Tuy nhiên, nếu có bất kỳ thành phần nào của thuốc gây dị ứng hoặc mắc bệnh lý tương tác với thuốc, chị em không nên sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp.
Những trường hợp chống chỉ định với thuốc tránh thai khẩn cấp
Bác sĩ Thanh Thảo nhấn mạnh, những trường hợp sau đây không nên sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp, bao gồm:.
- Phụ nữ đang trong thai kỳ hoặc có nghi ngờ đang mang thai;
- Phụ nữ gặp phải hiện tượng chảy máu âm đạo không bình thường mà không biết nguyên nhân.
- Phụ nữ có antecedent viêm tắc tĩnh mạch hoặc bệnh đông máu.
Có những tình huống cần phải cẩn trọng khi sử dụng thuốc tránh thai, tốt nhất là nên liên hệ với bác sĩ hoặc nhân viên hiệu thuốc để được hướng dẫn đầy đủ và chi tiết.
- Các bệnh nhân nữ bị bệnh tiểu đường có thể gặp các vấn đề liên quan.
- Những người phụ nữ có bệnh lý liên quan đến tuần hoàn máu não.
- Phụ nữ bị các vấn đề liên quan đến tim mạch, động kinh…
Một số lưu ý khi sử dụng thuốc tránh thai khẩn cấp
Dưới đây là một vài điểm cần lưu ý khi sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp mà chị em cần phải nắm rõ, để đảm bảo sức khỏe của bản thân. Thuốc ngừa thai khẩn cấp có hai mặt tích cực và tiêu cực rõ ràng.
- Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng hoặc tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng. Chỉ sử dụng thuốc khi cần thiết. Để tránh ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của phụ nữ, không sử dụng quá 2 lần mỗi tháng và 3 lần mỗi năm.
- Uống thuốc ngay sau khi có quan hệ tình dục không được bảo vệ là phương pháp hiệu quả nhất để tránh thai.
- Chị em chỉ cần sử dụng đầy đủ và đúng theo hướng dẫn để ngăn ngừa thai hiệu quả. Sử dụng quá nhiều viên thuốc ngừa thai khẩn cấp không làm tăng tính hiệu quả, đồng thời tăng nguy cơ gặp các tác dụng phụ nghiêm trọng do cơ thể không thể hấp thụ thuốc.
- Khi đang mang thai hoặc có nghi ngờ mang thai, hãy tránh sử dụng thuốc. Nếu bạn đang chữa trị các bệnh lý như tiểu đường, bệnh tim, chứng động kinh hoặc vấn đề về tuần hoàn máu não, bạn cũng nên tránh uống thuốc.
- Nếu các dấu hiệu kéo dài với tần suất bất thường, chị em nên đến khám ngay để loại trừ các trường hợp bệnh lý nghiêm trọng trong trường hợp gặp tác dụng phụ sau dùng thuốc.
Một vài câu hỏi thường gặp
1. Uống thuốc tránh thai khẩn cấp có mang thai không?
Dù có sử dụng thuốc ngừa thai ngay lập tức sau khi quan hệ tình dục, không có bất kỳ phương pháp tránh thai nào đảm bảo hiệu quả ngừa thai 100%. Theo thống kê, khoảng 1-2% trường hợp vẫn có thai xảy ra.
Sau khi dùng thuốc, nếu thấy kinh nguyệt đến chậm hơn 1 tuần so với chu kỳ thông thường, chị em nên sử dụng que thử thai hoặc đến khám bác sĩ để được tiến hành các xét nghiệm cần thiết, xác định chính xác việc có thai hay không. Vì vậy,
2. Uống thuốc tránh thai khẩn cấp có ảnh hưởng khả năng mang thai về sau không?
Ngăn cản quá trình rụng trứng tự nhiên, thuốc hỗ trợ ngừa thai cấp tốc không can thiệp vào quá trình phát triển của thai nhi trong trường hợp trứng đã được thụ tinh và gắn vào niêm mạc tử cung. Điều này không ảnh hưởng đến khả năng mang thai của phụ nữ sau này, vì vậy cơ chế hoạt động của thuốc không can thiệp vào quá trình phát triển của thai nhi.
3. Làm sao để biết thuốc tránh thai khẩn cấp có hiệu quả hay không?
Nếu thấy kinh nguyệt vẫn xuất hiện đều đặn như một chu kỳ thông thường sau khi sử dụng thuốc ngừa thai, điều này cho thấy quá trình ngừa thai đã thành công. Tuy nhiên, để đảm bảo kết quả đúng đắn, phụ nữ nên chờ vài tuần và sử dụng que thử thai để kiểm tra hiệu quả của phương pháp ngừa thai.
4. Có nên uống nhiều viên thuốc tránh thai khẩn cấp để tăng hiệu quả ngừa thai không?
Không phải câu trả lời. Sử dụng nhiều viên thuốc cùng lúc không sẽ tăng hiệu quả phòng tránh thai, thay vào đó nó còn có thể tăng nguy cơ gặp nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng vì cơ thể không thể hấp thu. Triệu chứng khó chịu ở dạ dày có thể xuất hiện trong nhiều trường hợp sử dụng thuốc quá mức. Để đảm bảo không ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của phụ nữ, khuyến cáo chỉ nên sử dụng tối đa 2 viên mỗi tháng hoặc 3 viên mỗi năm.
Cần cân nhắc khoảng thời gian sau khi dùng thuốc trước khi nôn trong tình huống xảy ra nôn sau khi dùng thuốc. Nếu xảy ra nôn trong vòng một giờ, phụ nữ có thể dùng thêm một viên để đảm bảo tác dụng phòng ngừa thai.
5. Khi nào cần đến gặp bác sĩ?
Nếu bị xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào sau khi sử dụng thuốc tránh thai, bạn cần đến ngay bệnh viện để được các bác sĩ chuyên khoa thăm khám và điều trị kịp thời. Những triệu chứng cần lưu ý đặc biệt bao gồm:
- Triệu chứng bao gồm đau đầu, chóng mặt, suy nhược hoặc tê liệt.
- Bị mờ mắt, giảm khả năng nhìn, giao tiếp khó khăn;
- Cảm giác đau ngực và khó thở;
- Cảm giác đau ở vùng bụng rất nặng.
- Cảm thấy đau nhiều ở vùng bắp chân hoặc đùi.
Biện pháp tránh thai khẩn cấp, một phương pháp hiệu quả trong những trường hợp “khẩn cấp”, tuy nhiên, cũng mang lại những hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe và khả năng sinh sản của chị em. Vì vậy, chúng ta cần hạn chế sử dụng loại thuốc này và tìm kiếm ý kiến từ các chuyên gia đúng chuyên môn để tư vấn về các biện pháp tránh thai hiện đại và an toàn phù hợp.
Nhóm chuyên gia chuyên về Sản Phụ khoa, giàu kinh nghiệm từ Trung tâm Sản Phụ khoa thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, đã sẵn sàng hỗ trợ phụ nữ trong việc chăm sóc sức khỏe sinh sản và lập kế hoạch gia đình.
Việc sử dụng thuốc ngừa thai khẩn cấp là một phương pháp hiệu quả trong những tình huống khẩn cấp, tuy nhiên có thể gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đến sức khỏe và khả năng sinh sản của phụ nữ. Vì vậy, chị em không nên lạm dụng loại thuốc này mà nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn về các phương pháp ngừa thai hiện đại, phù hợp và an toàn.
